Neden Asgari Birim Ücret Tavsiyesi Altında Çalışmamalısınız?
Yazar: Hamid Aydın
Çeviri Derneği olarak son bir yıldır birim ücret tavsiyesi yayımlamak gündemimizdeydi. 2023 başı itibariyle yayımlamaya karar verdikten sonra bu konuyla ilgili, benim de dahil olduğum özel bir kurul oluşturuldu, toplantılar yapıldı ve nihayet Çeviri Derneği sitesinde yayımlandı. (Bu asgari ücret tavsiyesinin 1-3 yıllık çeviri tecrübesi olan çevirmenlerin özel bir uzmanlık gerektirmeyen standart metin çevirilerine yönelik olduğunu vurgulamakta fayda var).Çevirmenlikte birim ücret belirlemek gibi çetrefilli bir konuya; bünyesinde akademisyen, çevirmen ve çeviri işletmesi sahibi gibi farklı paydaşların olduğu bir yapı adına girerek neden böyle bir asgari birim ücret tavsiyesi oluşturma ihtiyacı duyuldu sorusuna kendi açımdan cevap vereyim.
Çeviri sektörüne 2006 yılında ilk adım attığımda piyasamızda mutat olduğu üzere çok düşük birim ücretlerle çalışıyordum. Piyasayı tam bilmediğimden tamamen çeviri bürosunun takdir ettiği birim ücretlerle çalıştım belli bir süre. Ardından, tecrübe kazandıkça ve yeni müşteriler buldukça daha yüksek birim ücretlerle çalışabileceğimi anladım. Bazen çeviri bürosuyla ortaklaşa birim ücretleri belli aralıklarla yükselttim, bazen de ben birim ücret tavsiyesinde bulundum ve çoğunlukla çeviri bürosunun kabul etmemesi nedeniyle yollarımızı ayırdık. Ender birkaç çeviri işletmesi ise belli aralıklarla birim ücretleri yükseltti.
Ne var ki, özellikle son 2-3 yılda enflasyondaki aşırı yükselişle birlikte TL’deki değer kaybı, Türkiye’deki işverenlerin ve çevirmenlerin zor bir süreç yaşamasına sebep oldu ve bu hâlâ devam ediyor. Aslında kendi çevirmenlik serüvenimde yaşadığım şeyi hâlâ çoğu çevirmen şu an yaşamaya devam ediyor. Elimize kalem kağıt alıp hesap yapalım. Şu an için Türkiye’de sektörel çeviri hizmeti sunan çevirmenlere çeviri işletmelerinin sunduğu fiyat boşluksuz 1.000 karakter 20 TL ile 40 TL arasında değişmekte. Bir örnek olması bakımından 25 TL birim ücreti baz alalım. Boşluksuz 1.000 karakter için kendisine 25 TL biçilen bir çevirmen haftada 100 bin karakterden ayda 400 bin karakter çevirse aylık eline geçen para 10.000 TL oluyor ve ayrıca sigortasını kendi imkanları ile karşılaması gerekiyor. Bu tutar ise neredeyse bugünkü asgari ücrete denk. Dahası, ayda 400 bin karakter çok üst düzey bir performans ve sürekli iş akışını sağlamak bir serbest çevirmen için her zaman mümkün olmaz.
Yukarıda yaptığımız performans hesabının insanca yaşama yaraşır olduğunu düşünmüyoruz. Nitekim böyle yüksek bir performansta bile SGK+vergi yükümlülükleri mahsup edilmeden çevirmenin eline 10.000 TL geçiyor. (Yeri gelmişken çevirmenden beklenen optimal performansın günlük 15 bin karakter/3 bin kelime, aylık en fazla 300 bin karakter/60 bin kelime çevirmesi olduğunu söyleyebiliriz. Optimal derken hem sağlıklı bir biçimde çalışabilmesi hem de asgari bir gelir elde etmesini sağlayacak performansı kastediyoruz).
Çevirmenlik Mesleğine Farklı Bakışlar
Bu sebeplerden dolayı birim ücret konusunda, Türkiye koşullarına göre asgari bir tutarın belirlenmesi gerekiyordu. Bunu belirlerken olayın iki tarafı olan “çeviri işletmesi” ve “çevirmen” açısından bazı söyleyeceklerim var:
Çeviri İşletmesi
Maalesef Türkiye’deki çeviri işletmelerinin ciddi bir kısmı bu boşluksuz 1.000 karakter asgari 40 TL ücreti fazla görüyor. Bunun sebepleri farklı olabilir. En düşük teklifin kazandığı ihale sistemleri nedeniyle çeviri işletmeleri arasındaki acımasız rekabetin, çeviri işletmesinin kazandığı paranın düşük olmasına sebep olması ihtimal dahilinde. Bu durum çok sayıda müşterisi olan ve sürümden kazanabilen çeviri işletmesi açısından tolere edilebilir olsa da, aylık çevirebileceği kelime sayısı sınırlı olan çevirmen açısından asgari ücrete yakın bir ücrete mahkum olmak anlamına geliyor. Dolayısıyla çeviri işletmesinin müşterisine fiyat verirken kendi çevirmeninin asgari yaşam standardını koruyacak şekilde birim ücreti kendi müşterisine sunması gerekir.
Diğer taraftan müşterisine bu asgari birim ücret tavsiyesinin en az 4 katı fiyat sunan ve kendi çevirmeninden teslime hazır kalitede çeviri bekleyen çeviri işletmelerinin birim ücreti asgari seviyeye yükseltmekteki isteksizliğine ne demeli?
Her iki senaryoda da, sıkıntıyı çevirmen çekiyor ve her iki durumda da sorunun çevirmen lehine düzelmesi gerekiyor.
Çevirmen
Sorun, yalnızca çeviri işletmeleri ile sınırlı değil.
Biz asgari birim ücret tavsiyesini oluştururken, ana işi çevirmenlik olan, çevirmenliği tam zamanlı olarak icra eden kişileri dikkate aldık. Fakat Türkiye piyasasında çevirmen olarak hizmet sunan kişiler arasında bunu ek iş veya geçici iş olarak yapan kişiler de çok sayıda. Örneğin bir İngilizce öğretmeni kadrolu olarak çalışıyordur ve ek iş olarak da çevirmenlik yapıyordur. Bu kişi için boşluksuz 1.000 karaktere 25 TL almayı kolayca benimseyebilir. Sonuçta öğretmenlik maaşının yanında 3-5 bin TL ek gelir elde etmek güzel bir imkan olarak düşünülebilir. Fakat bu 25 TL’lik birim fiyatı kabul etmesi, bu işi tam zamanlı ve profesyonel olarak yapan, sigortasını ve diğer vergisel yükümlülükleri kendisi ödeyen, ana mesleği çevirmenlik olan kişinin de karşısına bu birim ücretin çıkarılmasına dayanak olmaktadır. Sonuçta bu düşük birim ücreti kabul eden başkaları vardır ve onun da iş alabilmesi için bu birim ücreti kabul etmesi gerekir.
Diğer yandan, belli bir dönem işsiz kalmış veya ek işe ihtiyaç duyanlar da bu boşluksuz 1.000 karakter 25 TL’yi kabul edebilmektedir. Fakat yine burada zarar gören tam zamanlı olarak bu işi yapan çevirmen olur. Bu nedenle, ek iş olarak çevirmenlik yapanların da iş alacağım diye fiyatı düşürmemesi, hem bu işe saygı duyulması hem de kendi emeklerini önemsemeleri bakımından gerekir.
1. Ben de çevirmenim! Biraz Ermenice Biliyorum. O halde, neden olmasın? 2. Vergi ödemiyorum, bu sayede diğer çevirmenlerden daha düşük birim ücret sunabiliyorum. 3. Çok fazla yazım hatası yapıyorum, ama yazım denetimi ile çoğu yazım hatasını tespit edebilirim. (Teşekkürler Mox)
Başka bir açıdan baktığımızda, çevirmenliğin ciddi bir odaklanma gerektirdiğini, her gün işe başlarken dinlenmiş bir zihinle işe başlayanların üstesinden gelebileceği karmaşık çeviri sorunlarıyla baş edilmesi ve katı ve kısa teslim sürelerine uymak zorunda kalındığını biliyoruz. Dolayısıyla, ana işi farklı bir iş kolu olan kişi ek iş olarak çevirmenlik yaptığında, ortaya çıkaracağı işin kalitesinin soru işaretli olacağı açıktır.
Konuyu özetlemek gerekirse, Türkiye’de çeviri işletmelerinin sunduğu ve çevirmenlerin kabul ettiği birim ücretlerde çok ciddi sorunlar vardır ve bunların düzeltilmesi gerekir. Bunu sağlayacak da, bağımsız hizmet sağlayan çevirmenlerin organize olup ortaklaşa hareket etmesidir. Çeviri alanındaki mesleki derneklerde ve telif alanındaki meslek birliklerinde çevirmenlerin örgütlenip ortaklaşa hareket etmesi, en etkili adımlardan birisidir.
Bu düşüncelerle çevirmenleri bu asgari birim ücret tavsiyesinin altında iş kabul etmemeye, çeviri işletmelerini ise bu asgari birim ücretin altında çevirmenlere birim ücret sunmamaya davet ediyoruz. Böylece daha tutarlı bir piyasa dengesi oluşturulmasına kısa vadede katkıda bulunulabilir.
YAZAR HAKKINDA: 1980 yılında İstanbul’da doğan Hamid Aydın, 2005 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Mezuniyetten hemen sonra çeviri sektörüne girdi. İngilizce ve Türkçe dilleri arasında teknik çevirmen, editör, proje yöneticisi, altyazı çevirmeni gibi pozisyonlarda tam zamanlı olarak görev aldı. 2017 yılında kullanıma sunduğu terimce.com İngilizce-Türkçe sözlük çalışması ve terimce blog üzerindeki çalışmalarına devam etmektedir.
