Type To Search

Uluslararası Çevirmenlik Kuruluşlarına Genel Bakış
Home Blog Uluslararası Çevirmenlik Kuruluşlarına Genel Bakış

Uluslararası Çevirmenlik Kuruluşlarına Genel Bakış

Yazar: Ezgi GAGA

Dünyada çevirmenlik mesleğinde örgütlenme yapılarına göz atıldığında ulusal derneklerin yanı sıra küresel düzlemde üye kabulü yapan kuruluşlarla[1] karşılaşırız. Bu örgütlenmeler tıpkı çevirmenlik mesleğinin doğası gibi ulusal sınırları aşarak uluslararası bir iletişime zemin hazırlamaktadır. Uluslararası kuruluşların çeviri mesleğinin ve sektör profesyonellerinin kamuoyuna tanıtılmasında, meslek itibarının artırılmasında büyük işlevi vardır.  Söz konusu kuruluşlar, çeşitli sektörel platformlarda çeviri hizmetinin önemini vurgularken dil profesyonellerine ve çeviri şirketlerine de destek vermektedir. Bununla birlikte kamuoyunun çeviri konusunda bilgilendirilmesi ve müşterilerin doğru ve kaliteli çeviri hizmeti almak için güvenilir kaynaklara yönlendirilmesi konusunda bilinçlendirme çalışmaları yapmaktadırlar. Sektöre ilişkin politikalar üretmek, gerekli yasal düzenlemeler için hükûmetler ve uluslararası kuruluşlarla iş birliği yapmanın yanı sıra, çeviri alanındaki önemli konularda savunuculuk rolü üstlenmektedirler.

Uluslararası çeviri kuruluşlarının temel çalışma prensiplerine bakıldığında profesyonel standartların korunması, mesleki gelişim ve iş birliğinin teşvik edilmesi, dil profesyonellerinin haklarının ve çıkarlarının savunulması gibi görevleri yerine getirdikleri, ayrıca çeviri hizmetlerinin kalitesini korumak için standartlar ve etik kurallar belirledikleri göze çarpmaktadır (bkz. FIT, ATA, AIIC vd.). Bunların yanı sıra bu kuruluşlar üyelerinin mesleki gelişimlerini çeşitli eğitim faaliyetleri yürüterek desteklemektedirler. Bu faaliyetler arasında seminerler, konferanslar, atölye çalışmaları, eğitim programları ve çeviri sertifikasyon eğitimleri gibi hizmetler bulunmaktadır (bkz.  ATA, IAPTI, EST vd.).  Bu kuruluşlara üye olan çevirmenler çeviri alanında yaşanan son gelişmelere, sektöre dair bilgilere ve kaynaklara üyelikleri vasıtasıyla kolayca erişim sağlar. Kuruluşlar ayrıca kendi kaynaklarını erişime açarak bilgi paylaşımını teşvik etmektedir.  Üyelerin birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan elektronik ağlar oluşturarak, üyelerin deneyim paylaşımı yapmalarını ve profesyonel bağlantılar kurmasını sağlamaktadırlar. Kısacası, çeviri kuruluşları çeşitli etkinlikler ve çevrim içi platformlar sayesinde üyelerin iş birliği yapabilmeleri için elverişli ortamlar hazırlamaktadır.

Uluslararası Çevirmenlik Kuruluşlarına Üye Olma Şartları

Uluslararası çevirmenlik kuruluşlarına üye olmak için belirli şartları yerine getirmek gereklidir. Bu şartlar kuruluşlara göre değişkenlik gösterse de yaygın olarak karşılaşılan bazı üyelik şartları bulunmaktadır. Bu şartlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Eğitim ve Beceriler: Uluslararası kuruluşların birçoğu üyelerinin belirli bir eğitim düzeyine sahip olmalarını bekler. Yazılı ve/veya sözlü çeviri üzerine lisans, yüksek lisans yapmak; çeviri üzerine eğitim sertifikasına sahip olmak ya da kurumların kendi sunduğu sertifikaları edinmek (ATA, DipTrans, ITI sertifikasyonları vb.) tercih sebebidir. Ayrıca adayların dil yeterliliklerini ve çeviri becerilerini de kanıtlamaları, kurum içi düzenlenen sınav ya da mülakatlara katılmaları gerekebilir.

Deneyim: Uluslararası kurumların çoğu üye kabulünde adayın belirli bir süre çeviri sektöründe profesyonel olarak çalışmış olmasını dikkate alır. Adayın ne kadar süre çeviri sektöründe çalıştığı, hangi alanda, hangi pozisyonda, ne tür projelerde çalıştığı dernekler tarafından ayrıntılı şekilde talep edilebilmektedir.

Referanslar: Adayların başvuru esnasında referans göstermeleri bu kuruluşlara kabulde son derece belirleyici bir unsurdur. Adayın daha önce çalıştığı projelerden ya da yöneticilerinden referans yazıları veya iletişim bilgileri temin etmesi beklenebilir. Referanslar adayın üyelik için uygunluğunu değerlendirmede önemli rol oynar.

Üyelik Ücreti: Uluslararası kuruluşlara üyelik için belirli bir ücret ödenmesi gerekmektedir. Bu ücret, yıllık ya da belirli aralıklarla ödeme biçiminde yapılabilmektedir. Üyelik ücreti, üyelere kuruluşun sunduğu hizmetlerden ve kaynaklardan yararlanabilme imkânı verir. Ücretler, dernekler arasında değişiklik göstermektedir.

Etik ve Mesleki Standartlar: Uluslararası kuruluşlar üyelerinden etik kurallara ve mesleki standartlara bağlı kalmalarını bekler. Bu kurallar genel bağlamda çeviri mesleğinde dürüstlük, gizlilik, tarafsızlık, profesyonel davranışlar çerçevesinde şekillenir. Kurumlar üyelerin bu standartlara uygun davrandıklarından emin olmak için denetim ve disiplin mekanizmaları oluşturabilir.

Üyelik başvuruları genellikle derneklerin web sitesinden online olarak başvuru formu doldurularak ve gerekli belgeleri sunularak gerçekleştirilir. Başvuru değerlendirildikten sonra kuruluş, üyelik durumu hakkında adaya geri bildirim verir.

Öne Çıkan Uluslararası Çeviri ve Çevirmenlik Kuruluşları

Dünyada önde gelen uluslararası kuruluşlar arasında en bilinenlerini ATA, ITI, CIOL, AIIC, IAPTI, EST, IATIS ve FIT olarak sıralayabiliriz.

ATA (American Translators Association), ITI (Institute of Translation and Interpreting) dernekleri özellikle üyelik kriteri olarak adaylardan kendi sundukları çevirmenlik sertifikasyon sınavından geçmelerini beklemektedir. Sadece sertifikasyona sahip olan üyeler derneğin oluşturduğu profesyonel çevirmenler dizinine eklenmektedirler. Bu dizinde yer almak elbette uluslararası alanda tanınırlık ve görünürlük açısından prestijli bir durumdur.

ATA adayların yazılı çeviri becerilerini ölçmek için yüz yüze veya çevrimiçi[2] bir sınav[3] uygulamaktadır.  Yaklaşık 3 saat süren sınavda adayın kaynak dili anlama, çeviri tekniklerini kullanma, erek dilde metin oluşturma becerileri ölçülmektedir. Henüz bu sınavda Türkçe dili değerlendirilmemektedir. Ancak dernek, talep durumunda istenen dil çiftinde değerlendirilme yapılabileceğini bildirmektedir. ATA sözlü çevirmenlik sertifikasyonu için ise sözlü çevirmenlerden CI (Credentialed Interpreter) ünvanı edinmelerini talep etmektedir.Çevirmen sertifikasyonu sunan bir diğer kurum ITI’da ise farklı üyelik alternatifleri bulunmaktadır. ITI, aday profiline göre çevirmen, çeviri işletmesi, öğrenci veya üniversitelerdeki çeviri bölümlerine yönelik üyelik seçenekleri önermektedir. ITI’ın MITI adını verdiği üyeliğe sahip olanlar Qualified Translator (kalifiye çevirmen) statüsü edinerek ITI logosunu alır ve derneğin profesyonel çevirmenler dizininde yer alır. MITI statüsüne sahip olmak için adayların ITI’a meslek tecrübelerini gösteren belgeler sunmaları ve ITI’ın kendi düzenlediği yazılı sınavda başarılı olmaları gerekmektedir.

Çevirmenlik sertifikasyonu sunan bir başka kuruluş CIOL’dur (Chartered Institute of Linguists). CIOL diğer uluslararası kuruluşlara göre en eski ve bilinen kuruluştur. Çevirmenlere yönelik dünya çapında saygınlığı kanıtlanmış CERTrans ve DipTrans sınavları düzenlemektedir. Bu sınavlarda çevirmenler yüksek kalitede çeviri yapabildiklerini CIOL aracılığıyla resmileştirirler.

Uluslararası mecrada özellikle profesyonel sözlü çevirmenleri temsil eden en prestijli dernek olarak AIIC (International Association of Conference Interpreters) göze çarpmaktadır. AIIC’e üye olmak için ilk adım en az 150 gün konferans çevirmeni olarak çalışmış olmak ve en az 50 gün başvurulan dil çiftinde tercüme yapmak gerekir. Yapılan tüm tercüme işlerini kanıtlayacak belgeler sunulmalıdır. Eğer aday yeterli çalışma gününe sahip değilse aday üyeliğe de başvurabilir. Adayın, üyeliğine referans olacak AIIC’in aktif üyelerinden, başvurulan dil çiftinde çalışan, en az 2’si aynı bölgeden 3 sponsor üyeye ihtiyaç vardır. AIIC kendi bünyesinde konferans tercümanlığı eğitimi ve çevirmenlik sertifikasyonu vermemektedir; ancak konferans tercümanlığı eğitimi hakkında genel bilgilendirme ve yönlendirmeler yapmaktadır. Derneğin web sitesi üzerinden AIIC onaylı konferans tercümanı veya tercüme organizasyonunu yürüten çeviri danışmanı (consultant interpreter) bulunabilmektedir

Serbest çevirmenleri ve tercümanları uluslararası alanda temsil eden bir diğer dernek IAPTI’dir (International Association of Professional Translators and Interpreter). 2009 yılında kurulan bu derneğe üye olmak için derneğin belirlediği herhangi bir sertifikasyon sistemi bulunmamaktadır. Adaylarda tanınmış bir kurumdan alınan çeviri eğitimi diploması ve en az 4 yıl çeviri tecrübesi aranmaktadır. Derneğe üyelik durumunda üyelere iapti.org uzantılı e-posta adresi ve IAPTI logosu kullanma hakkı verilmektedir. Üyeler aynı zamanda IAPTI’nin anlaşmalı olduğu yayınlardan ve yazılımlardan indirimli şekilde yararlanabilmektedir.

Çeviri alanında yapılan akademik çalışmaları desteklemek amacıyla kurulmuş uluslararası dernekler de mevcuttur. Bu derneklerden en bilineni IATIS’tir (International Association for Translation and Intercultural Studies). IATIS üyeliği özellikle çeviri, dilbilim, kültürler arası iletişim ve ilgili alanlarda çalışan akademisyenlere, araştırmacılara, profesyonellere ve öğrencilere yöneliktir. Derneğe üye olunması hâlinde IATIS anlaşmalı yayınevlerinden çıkan kaynaklarda ve etkinliklerde üyelere belirli oranlarda indirim ayrıcalığı tanınır. Derneğe üyelik ücretlerinin belirlenmesinde ülkelere göre bant sistemi uygulanmaktadır. Türkiye’nin 2. bantta yer aldığı görülmektedir.

Çeviri çalışmalarının akademik olarak yürütülmesine katkıda bulunan bir diğer topluluk EST’tir (European Society for Translation Studies). 1992 yılında Viyana’da kurulan topluluğun 46 farklı ülkeden üyesi bulunmaktadır. Kuruluşun amacı çeviri alanında çalışan araştırmacıları, akademisyenleri ve profesyonelleri bir platformda bir araya getirerek çeviri alanındaki bilimsel çalışmaları teşvik etmek ve uluslararası iş birliğini desteklemektir. Topluluk, üyelerinin çeviri becerilerini sertifikalandırmamaktadır. Ayrıca çeviri hizmeti sunma veya çeviri eğitimi düzenleme gibi bir misyonu da bulunmamaktadır. EST, üyelerine kuruluşun düzenlediği konferans ve sempozyumlara katılma ayrıcalığı ile çeşitli bildiri çağrıları, iş ilanı ve araştırma olanaklarının sunulduğu dâhili iletişim platformuna katılma imkânı tanımaktadır.

Son olarak uluslararası alanda tüm üye çeviri derneklerini temsil eden çevirmenlik federasyonu FIT’ten (International Federation of Translators) bahsedelim.

Tüm dünyadaki çevirmen derneklerinin sesi olma mottosuna sahip FIT çevirmenlik alanında faaliyet gösteren en büyük ve en tanınmış uluslararası oluşumdur. 1953 yılında Unesco’nun desteğiyle Paris’te kurulmuştur. İçlerinde Türkiye’nin de bulunduğu 6 ülkeden (Danimarka, Fransa, İtalya, Norveç, Almanya, Türkiye) ulusal dernek, FIT’in kurucu üyeliğini yapmıştır.  Şu anda FIT, 100’den fazla ülkenin çeviri derneğini çatısı altında toplamaktadır. Ulusal dernekler uluslararası mecrada seslerini daha fazla duyurabilmek için FIT’e üye olmaktadır. FIT’in amacı, çeviri mesleğinin uluslararası tanınırlığını artırarak çeviriye ilişkin konularda bilgi paylaşımına öncülük etmek, etik standartları belirlemek ve çeviri mesleğinin gelişimine katkıda bulunmaktır. FIT bireysel olarak serbest çevirmenleri üye olarak kabul etmemekte, yalnızca çeviri dernekleri tam üyelik başvurusunda bulunabilmektedir. Üniversiteler ve eğitim kurumları sınırlı üyelik (associate member) alabilmektedir. Aday üyelere başvuru öncesinde uygunluk testi (eligibility test) uygulanmaktadır. Çeviri Derneği 2005[4] yılından bu yana FIT’in tam üye statüsündeki bir üyesidir. Çeviri Derneği üyeleri dolaylı olarak FIT’in de üyesi konumundadır. Dolayısıyla dernek üyelerimiz FIT’in düzenlediği faaliyetlerden haberdar olma ve dernek olarak katıldığımız etkinliklerine katılma ayrıcalığına sahiptir.

1] FIT, AIIC, IAPTI, ATA, EST, ITI

[2] https://www.atanet.org/certification/exam-schedule-and-registration/

[3] Detaylı bilgi için Çeviri Derneği Başkan Yardımcısı Nazan Müge Uysal’ın Türkı̇ye’de Çevı̇rmenlı̇k Mesleğı̇ ve Çevı̇rmen Sertı̇fı̇kasyon Sı̇stemi başlıklı doktora tezinde yer alan Çevirmen Sertifikasyonu bölümü incelenebilir.

[4] 2005-2009 Çeviri Derneği Etkinlikleri krş. https://ceviridernegi.org/2005-2008-ceviri-dernegi-etkinlikleri/

Türkiye’de Psikoterapi Çevirmenliği Üzerine

31/07/2023

Çeviri Derneği Olağanüstü Genel Kurul Duyurusu

14/09/2023

Diğer Yazılar